Συνεχίζει να χάνει στη στόχευση & οργάνωση το βαμβάκι

* Ενώ κερδίζει την υποστήριξη στη νέα ΚΑΠ * Τι πρέπει να γίνει για έχει μέλλον

Του Δρ. Νταράουσε Μωχάμεντ *

 Από την ιστορική αναθεώρηση της  ΚΑΠ το 2006 (αποσύνδεση της παραγωγής από την ενίσχυση) η βαμβακοκαλλιέργεια διήνυσε 7 χρόνια με αμφίβολο μέλλον. Από τότε δεν έχει γίνει σοβαρή προσπάθεια για την αναμόρφωση της αρνητικής κατάστασης των προηγούμενων ετών, η οποία επιδέχεται αρκετές επιδιορθώσεις σε θέματα οργάνωσης και ποιότητας.

>

Η μεγάλη αύξηση του κόστους ενέργειας, η αδυναμία αντιμετώπισης του πράσινου σκουληκιού επί 3 συνεχή χρόνια που προκάλεσε σημαντική ζημιά στην παραγωγή και η έλλειψη ρευστότητας, ήταν οι αιτίες που οδήγησαν μια σημαντική μερίδα των παραγωγών στην εγκατάλειψη της καλλιέργειας, όπου η μείωση της στην τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο εκτιμάται στο 20-30%. Η χωρίς τεκμήριο εσωτερική αρνητική κριτική που δέχεται η καλλιέργεια σχετικά με την κατανάλωση νερού, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και την οικονομική βιωσιμότητα έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα δυσπιστίας για την αναγκαιότητα, την προοπτική και τη σημασία της. Η πραγματική οικονομική δυναμική της καλλιέργειας και οι πραγματικές ανάγκες σε εισροές δεν μπορεί να μετρηθούν κάτω από ένα στρεβλό καθεστώς παραγωγής-μεταποίησης-εμπορίας στο οποίο έχουν συμβάλλει όλοι και ο καθένας με το δικό του μερίδιο. Σχετικές με τις εισροές και τις ανάγκες σε νερό, υπάρχει μια σύγχυση μεταξύ πραγματικών αναγκών και σπατάλη. Οι παραγωγοί, λόγω του υψηλού κόστους, έχουν ήδη μειώσει τις εισροές στην καλλιέργεια, χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγή. Αυτό όμως δεν γίνεται με προγραμματισμό και ίσως μακροπρόθεσμα να μη έχει το αναμενόμενο οικονομικό αποτέλεσμα.

Η καλλιέργεια έχει μεγάλη σημασία για την απασχόληση, την εθνική οικονομία αλλά και για την ισορροπία στην κατανομή των παραγόμενων προϊόντων μεγάλων καλλιεργειών (2,5 εκ στρέμματα), σε μια χρονική συγκυρία που δεν υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Στην Απασχόληση, το προϊόν απασχολεί 75.000 αγροτικές οικογενείας και άλλες δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα.. Στην οικονομία, οι σταθερές ετήσιες εισροές από το βαμβάκι αγγίζουν το ένα δισεκατομμύριο € (εισροές από την Ε.Ε. για την αποσυνδεμένη και τη συνδεδεμένη ενίσχυση, από τις εξαγωγές εκκοκκισμένου και βαμβακόσπορου). Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης 2010-2013, το βαμβάκι καταλαμβάνει μια από τις πρώτες θέσεις στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Πέρα από τα παραπάνω οικονομικά μεγέθη, το προϊόν έχει πολλαπλασιαστική οικονομική δυναμική λόγω πολλαπλών χρήσεων προϊόντος και υποπροϊόντων, η οποία παραμένει αναξιοποίητη για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν ασκείται κριτική για την αναγκαιότητα και την σημασία της.

Το ενθαρρυντικό είναι ότι, παρά την αμφιλεγόμενη σημασία της εσωτερικά, η Ε.Ε. συνεχίζει να αναγνωρίζει τη στρατηγική σημασία του προϊόντος, όπως άλλωστε αναγράφεται στο πρωτόκολλο 4. Έτσι η συνδεδεμένη ενίσχυση, όπως δείχνουν οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση της ΚΑΠ το 2013, θα συνεχιστεί μέχρι το 2020. Η εξέλιξη αυτή είναι ακόμα μια ευκαιρία προς αξιοποίηση, η οποία δεν αρκεί αν δεν ληφθούν τα απαιτούμενα διοικητικά και τεχνικά μέτρα, για να αντιμετωπιστούν τα κύρια προβλήματα όπως το υψηλό κόστος παραγωγής και η υποβάθμιση της ποιότητας.

Με δεδομένο ότι η συνδεδεμένη ενίσχυση του προϊόντος θα παραμείνει στα σημερινά επίπεδα  μέχρι το 2020, υπάρχουν 2 σενάρια για το μέλλον: Το πρώτο είναι να συνεχιστεί η σημερινή στρεβλή κατάσταση χωρίς να ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα. Στην περίπτωση αυτή και εφόσον η χρηματιστηριακή αξία του προϊόντος δεν σημειώνει σημαντική άνοδο, η καλλιέργεια αναμένεται να σημειώσει περαιτέρω μείωση. Αυτό θα  δημιουργήσει ισχυρότερο ανταγωνισμό μεταξύ των εκκοκκιστικών επιχειρήσεων για την πρώτη ύλη και μάλλον θα οδηγήσει στη συρρίκνωση του Κλάδου. Υπό τις παρούσες συνθήκες, το υψηλό κόστος παραγωγής δεν μπορεί να αντισταθμιστεί από τη σημερινή χαμηλή ανταγωνιστικότητα του προϊόντος. Συνεπώς η προοπτική για το μέλλον παραμένει αμφίβολη. Το δεύτερο σενάριο, ο σημερινός κοινός κίνδυνος της συρρίκνωσης του κλάδου, τίμημα το οποίο θα πληρώσουν όλοι, πιθανώς να οδηγήσει παραγωγούς, μεταποιητές και πολιτεία σε μια σύμπραξη με κοινό στόχο, την αναμόρφωση της σημερινής αρνητικής κατάστασης και τη δημιουργία μιας άλλης προοπτικής για το προϊόν. Στην περίπτωση αυτή και εφόσον δημιουργηθούν οι αναγκαίες σχέσεις συνεργασίας και εμπιστοσύνης, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για παραγωγή ενός πιο ανταγωνιστικού προϊόντος με καλύτερη προοπτική για το μέλλον.

Η σημαντικότερη προτεραιότητα για το μέλλον είναι η δημιουργία συλλογικών σχημάτων παραγωγής (π.χ. Ομάδες παραγωγών), για να αντιμετωπιστούν ορισμένα  προβλήματα όπως, ο μικρός κλήρος, το υψηλό κόστος παραγωγής και η χαμηλή αποδοτικότητα του γεωργικού εξοπλισμού. Τα  συλλογικά σχήματα παραγωγής θα συμβάλουν στην ενίσχυση της διαπραγματευτικής δυνατότητας των παραγωγών σε αγορά εφοδίων, αλλά και στη διάθεση του προϊόντος. Μια άλλη προτεραιότητα για το μέλλον είναι η βελτίωση της ποιότητας, κυρίως η παραγωγή μεγάλων παρτίδων ομοιόμορφου προϊόντος, με ποιοτικά χαρακτηριστικά που ικανοποιούν συγκεκριμένες προδιαγραφές στην αγορά βάμβακος. Για να παραχθεί ένα τέτοιο προϊόν, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα σε παραγωγούς ή σε ομάδες παραγωγών, μέσω εφαρμογής μηχανισμού αντιστοιχίας τιμής και ποιότητας. Η εφαρμογή οργανωτικών, τεχνικών και διοικητικών μέτρων θα συμβάλλουν σημαντικά στην μείωση του κόστους παραγωγής αλλά και στην βελτίωση της ποιότητας που είναι τα κύρια προβλήματα

Σήμερα, η πολιτεία δεν διαθέτει θεσμοθετημένο φορέα ως εργαλείο εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων για την καλλιέργεια όπως η ενημέρωση, η τεχνική υποστήριξη και ο συντονισμός των απαιτούμενων δράσεων. Υπάρχουν σημαντικά θέματα προς αξιοποίηση, όπως το νέο γενετικό υλικό, η προσιτή νέα τεχνολογία, οι διεθνείς εξελίξεις σε νέα συστήματα καλλιέργειας μειωμένων ενεργειακών αναγκών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η ορθή διαχείριση των εισροών με τη χρήση της νέας τεχνολογίας (λίπανση, άρδευση και φυτοπροστασία). Σήμερα και για πρώτη φορά η χώρα αποκτά 2 σύγχρονα και Διαπιστευμένα Εργαστήρια Ταξινόμησης Βάμβακος με το ISO 17025, τα οποία σε συνεργασία με τις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση της ποιότητας. Επίσης μπορούν να εφαρμόσουν εθνικά προγράμματα ελέγχου ποιοτικών χαρακτηριστικών ποικιλιών βάμβακος, για την καλύτερη αξιοποίηση του γενετικού υλικού, καθώς και προγράμματα δειγματοληπτικού ελέγχου ποιότητας σε επίπεδο χώρας, με στόχο την παρακολούθηση της πορείας της ποιότητας σε επίπεδο περιφερειών. Αυτό θα παρέχει πληροφορίες για την πορεία της ποιότητας σε ετήσια βάση και για τους παράγοντες που επιδρούν σ’ αυτή σε τοπικό επίπεδο.

Γιατί η Ελλάδα πρέπει να στραφεί στην ποιότητα; Το 85% του προϊόντος παράγεται σε αναπτυσσόμενες χώρες με χαμηλό κόστος (Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Βραζιλία και Ουζμπεκιστάν κτλ). Στις χώρες αυτές όμως, λόγω έλλειψης υποδομών, το προϊόν υστερεί σε ποιότητα και παρουσιάζει αυξημένο ποσοστό μόλυνσης-προσμίξεων. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις χώρες αυτές στο κόστος παραγωγής αλλά μπορεί στην ποιότητα. Το υπόλοιπο προϊόν παράγεται μόνο σε 4 αναπτυγμένες χώρες (ΗΠΑ, Αυστραλία, Ελλάδα και Ισπανία-μικρής σημασίας). Η Ελλάδα μέχρι τις αρχές του 1980 είχε ιστορικό παραγωγής πολύ καλής ποιότητας. Οι παραγωγοί έχουν μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση του προϊόντος και τις κατάλληλες υποδομές για να παραχθεί ποιοτικό προϊόν. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν μεγάλη εμπειρία και υψηλή αξιοπιστία στην αγορά. Η Ελλάδα ευρίσκεται σε πλεονεκτική γεωγραφικά θέση για την αγορά βάμβακος και πλεονεκτεί στη διακίνηση και την υλικοτεχνική υποστήριξη. Δεν έχουμε πρόβλημα στη διαθεσιμότητα του νερού και  οι ανάγκες της καλλιέργειας σε νερό είναι μικρότερες από πολλές άλλες χώρες, διότι ευρίσκεται οριακά στη βορειότερη ζώνη της βαμβακοκαλλιέργειας. Η παραγωγή ποιοτικού προϊόντος δεν είναι μόνο εφικτή αλλά και μονόδρομος για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι, θα ληφθούν τα απαιτούμενα μέτρα για την αξιοποίηση της παράτασης της συνδεδεμένη ενίσχυσης μέχρι το 2020 ή θα το αφήσουμε στην τύχη του όπως συνέβαινε στα προηγούμενα χρόνια;

* Ο Δρ. Νταράουσε Μωχάμεντ, είναι Προϊστάμενος και Επιστημονικός Υπεύθυνος

Εργαστηρίων Βάμβακος Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδας.

www.thessalikigi.gr